|
معنای بصیرت: بصیرت به معنى دانایى، بینایى، بینایى دل، هوشیارى، زیرکى و یقین است.(1) نزد اهل معنا، نیرویى نهانى و قوّهاى قلبى است که در شناخت حقایق تا عمق وجود و باطن ذات آن رسوخ مى کند. برخى از اهل معرفت مىگویند: «بصیرت قوّه قلبى یا نیرویى باطنى است که به نور قدس روشن گردیده و از پرتو آن، صاحب بصیرت، حقایق و بواطن اشیا را در مىیابد. بصیرت به مثابه بَصَر (چشم) است براى نفس».(3) میان بَصَر که تأمین کننده نور ظاهرى، و بصیرت که آورنده نور باطنى است، تفاوت بسیار است؛ مانند:
1. نور ظاهرى، تنها با بینایى انسان سر و کار دارد. خورشید و ماه و چراغ، بیش از این که فضا را روشن و بینایى انسان را یارى کند، کارى انجام نمیدهد. پس اگر انسانى ناشنوا بود یا در بویایى و لامسه و گویایى خود نقص داشت، با تابش آفتاب و مهتاب و نورهایى از این قبیل، مشکلاتش حل نمیشود. اما نور باطن همه نقصهاى (باطنى و معنوى) انسان را برطرف، و تمام دردهاى او را، درمان مى کند... . در صورتى که درون کسى را روشن کرد، ساحت جانش چنان نورانى مى شود، که هم صحنه هاى خوبى را در خواب و بیدارى مى بیند، هم آهنگهاى خوبى را مى شنود، هم رایحه هاى دل انگیزى را استشمام میکند و هم لطیفه هاى فراوانى را لمس مى نماید.(4)
2. انسان دو چهره یا دوجنبه دارد: چهره ظاهرى یا مُلکى و چهره باطنى یا ملکوتى، خداوند براى دیدن ظواهر، بَصَر را به صورت بالفعل به انسان داده، بشر از آغاز تولد به کمک آن هر چه را که در شعاع چشم و منظر او قرار گیرد مىبیند. اما براى دیدن باطن و شهود ملکوت، قوه نورى را در نهاد او نهادینه نموده به نام بصیرت، که تا آن "نور استعدادى" از قوه به فعلیت در نیاید، رؤیت باطن و شهود ملکوت، میسر نخواهد بود.
صاحب جامع الاسرار مىنویسد: معناى سخن خداوند (نور على نور یهدى اللَّه لنوره من یشاء)،(5) (... و من لم یجعل اللَّه له نوراً فماله من نور)،(6) چیزى جز این نیست که تا نور حق حاصل نیاید و به دل و جان سالک نتابد، بصیرت در او پدید نیاید. نور حق سرمه چشم بصیرت است و تمام تلاش اهل مجاهده براى آن است که مورد عنایت حق قرار گیرند و نور حق بر دل و بر جانشان پرتو افکن گردد.(7)
حافظ شیرازى که مىگوید: گرنور عشق حق به دل و جانت افتد ـ باللَّه کز آفتاب فلک خوبتر شوى
ناظر به همین نور است. با پرتو افکن شدن نور حق است که سالک از تحیر و تردد مى رَهَد و سرانجام به حقیقت مى رسد. راه تحصیل بصیرت: براى نیل به مقام رفیع بصیرت باید به بازسازى و اصلاح نفس خویش پرداخت. مجاهده با هواى نفسانى و تهذیب روح از زنگارهاى گناه، و لطیف و شفاف ساختن آیینه دل به نور توحید، تنها صراط مستقیمى است که "حجاب دیدگان دل" را مى گشاید و آدمى را در معرض الهامات غیبى و مقام کشف و شهود قرار مى دهد. 1. توبه: اولین گام براى تهذیب نفس و تحصیل بصیرت است. توبه از تقصیرات و گناهان، بلکه از کوتاهىها و جبران حق اللَّه و حق النّاسى است. 2. ذکر خدا: ذکر زبانى، قلبى و عملى، موجب بصیرت مى گردد. امیرالمؤمنین(ع) مى فرماید: »مَنْ ذکر اللَّه استبصر؛(8) هر کسى به یاد خدا باشد، بینایى و بصیرت یابد«. 3. هم نشینى با علما: مجالست با علما که موجب بصیرت و بینایى است. على(ع) مى فرماید: »جاور العلماء تستبصر؛(9) با دانایان بنشین تا آگاهى یابى«. 4. خرد ورزى: کسى که هر خبر یا مطلبى را مى شنود، فوراً نمىپذیرد، بلکه پیرامون آن مى اندیشد و آن را از صافى عقل و اندیشهاش مى گذراند، بصیرت و بینایى مى یابد، چنان که آینده نگرى و به کارگیرى خرد در فرجام امور باعث بصیرت و بینایى مى گردد.(10) 5. زهد: زهد و عدم دلبستگى به دنیا، از امورى است که باعث بصیرت مى گردد.(11) 6. ارتباط با خدا: ازدیاد معرفت به خدا، انس با قرآن و معانى و معارف آن، توسل به ائمه(ع) و مناجات با خدا در خلوت مخصوصاً نماز شب از امورى هستند که موجب بصیرت و بینایى و برخوردارى از الهامات غیبى مىشود.
درجات و مراتب بصیرت: بصیرت باطنى و بینایى دل، درجات و مراتبى دارد. اوج آن مرتبهاى است که ائمه(ع) دارند. امیرالمؤمنین(ع) مىفرماید: «لو کشف الغطاء ما ازددت یقیناً؛ اگر همه پردهها فرو افتد، چیزى بر یقین من افزوده نمیشود».(12) اگر چه آن مرتبه از یقین مخصوص اولیاى معصوم(ع) است، ولى دیگران نیز مى توانند مراتبى را تحصیل نمایند. هر کسى نور باطنى را از فطرت خدا داد خویش استخراج کند و چشم و گوشش باز شود، مى تواند خدا و نشانههاى او را با »چشم دل« ببیند و صداى تسبیح موجودات هستى را بشنود، که به حکم »یسبّح للَّه ما فى السموات و ما فى الارض«.(13) همه آنان که در آسمان و زمینند، تسبیح خدا مى کنند. بسیارى از واقعیتها را که با ابصر نمىتوان دید، با بصیرت مشاهده مى کند، بلکه توانایى دیدن جهنم و شنیدن صداى زفیر آن را پیدا مى کند، چنان که قرآن مى فرماید: »کلاّ لو تعلمون علم الیقین لترونّ الجحیم، ثم لترونّها عین الیقین«.(14)
آثار بصیرت: در حدیث نبوى آمده است که در دل هر بندهاى دو دیده نهانى است که به واسطه آن دو، غیب را مى نگرد و چون خدا بخواهد در حق بندهاى نیکى کند، دو چشم دلش را مى گشاید تا به واسطه آن، آنچه را که از دیدگان ظاهریش نهان است، بتواند دید. از شمار انسانهاى صاحب بصیرت «حارث بن مالک بن نعمان انصارى» بود. پیامبر اکرم از او پرسید: "چگونهاى و در چه حالى؟" عرض کرد: "مؤمن راستین و اهل یقینم". پیامبر فرمود: "علامت یقین و ایمان راستینت چیست؟" عرض کرد: "زهد و کنارهگیرى نفسم از دنیا و دلبستگى آن، موجب شد که شبهایم را به بیدارى و عبادت و روزهایم را به روزه و تشنگى بگذرانم، از این رو به درجهاى از بصیرت و بینایى رسیدهام که گویى عرش پروردگارم را که براى حسابرسى بر پا شده است، مى بینم و بهشتیان را در حال زیارت یکدیگر مىنگرم و زوزه وحشتناک جهنمیان را از درون آتش میشنوم". پیامبر فرمود: "بندهاى است که خدا قلبش را روشن کرده است. حال به برکت این نور الهى صاحب بصیرت شدهاى پس آن را حفظ کن".(15) این خاصیت نور باطنى یا بصیرت است که از فطرت انسان پرتو افشان مى شود و اگر منبع الهى آن (فطرت) زنده به گور نشود و غبار آلودگىها و تیرگى هواهاى نفسانى آن را نپوشاند، همواره چشم بصیرت باطن پر فروغ خواهد بود اما اگر در پشت ظلمت گناه پنهان گردد و انسان تبهکار، حقیقت خود را نبیند، از آن رو که نورى ندارد، خود را گم مى کند و پس از مدتى خویشتن را به کلّى فراموش مى نماید. اهمیت بصیرت: در مورد اهمیت و ارزش بصیرت و اینکه منظور از بصیرت کدام قسم آن است به چند حدیث اکتفا میکنیم. 1. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله میفرماید: «كور آن نیست كه چشمش نابینا باشد بلكه كور [واقعى] آن كسى است كه دیده بصیرتش كور باشد. 2. حضرت امام على علیه السلام میفرماید: «اگر دیده بصیرت كور باشد نگریستن چشم سودى نمىدهد.» 3. حضرت امام على علیه السلام میفرماید: «با بصیرت كسى است كه بشنود و بیندیشد، نگاه كند و ببیند، از عبرتها بهره گیرد آنگاه راه روشنى را بپیماید كه در آن از افتادن در پرتگاهها به دور ماند.» همانطور که از احادیث فوق استفاده میشود بینش و آگاهی، در مورد کارهایی که انسان انجام میدهد، بخصوص اعمال فردی و اجتماعی، حائز اهمیت فوق العاده بوده و در صورت نبود بینش کافی مخصوصا در برهههای حساس زندگی، آدمی را تا مرحله افتادن در پرتگاهها و خروج از صراط مستقیم الهی پیش میبرد. بصیرت در قرآن: این ماده در ضمن آیات قرآن در سه معنى بكار برده شده است . 1. بمعنى بینائى دل چنانكه در آیه 19سوره مبارکه فاطر مىفرماید: «هرگز كوردل و روشن ضمیر یكسان نیستند.» 2. بمعنى بینائى چشم چنانكه در آیه 2سوره مبارکه انسان مىفرماید: «(بدین جهت) او را شنوا و بینا قرار دادیم!» 3. بمعنى بینائى با برهان و دلیل چنانكه در آیه 125سوره مبارکه طه مىفرماید: «انسان غافل در روز قیامت مىگوید خدایا چرا مرا نابینا محشور كردى و حال آنكه من در دنیا بینا و آگاه بودم؟
پى نوشت ها: 1. دکتر محمد معین، فرهنگ فارسى، ج 1، ص 546. 3. دائرة المعارف تشیع، جمعى از محققان، ج 3، ص 271. 4. آیت اللَّه جوادى آملى، تفسیر موضوعى ج 14، ص 132 - 13 5. نور (24) آیه 35. 6. همان، آیه 40. 7. جامع الاسرار، ص 510 و 580 - 579،. 8. غررالحکم، ج 5، ص 166 9. غررالحکم، ج 3، ص 387. 10. "من استقبل الامور ابصر" یا "من فکّر أبصر العواقب" ؛ همان. 11. همان. 12. بحارالانوار، ج 66، ص 209. 13. جمعه (62) آیه 1. 14. تکاثر (152) آیات 7- 6- 5. 15. الکافى، ج 2، ص 54. |
مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری خبر داد: بهسازی و تقویت روشنایی پردیسان «قائم(عج)» مدیرعامل سازمان سیما،…
Read Moreمدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری خبر داد: نصب مجسمه «ناظمالاطبا» در چهارراه «سمیه» مدیرعامل سازمان سیما،…
Read Moreتوزیع نهال ریشهای تولیدی سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری…
Read Moreمدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرمان: بیش از 4000 اصله درخت بین شهروندان توزیع شد مدیرعامل…
Read Moreمدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرمان خبر داد: کِشت بهاره با یک میلیون و 500 هزار…
Read Moreمدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرمان اعلام کرد:ثبت درخواست کاشت درخت «محله سبز» مدیرعامل سازمان سیما،…
Read Moreجهش شهرداری کرمان در تأمین حداکثری گلوگیاه مورد نیاز شهر کرمان مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری…
Read Moreمدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری خبر داد:هرس زمستانۀ درختان شهر کرمان مدیرعامل سازمان سیما، منظر و…
Read Moreجابهجایی درختانِ مسیری پروژههای عمرانی شهر به شیوه قالببندی مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرمان، از…
Read Moreمدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری کرمان خبر داد:آفتزدگی و خطرساز بودن، دلیل قطع درختان «نارون» خیابان «والفجر»…
Read Moreمدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرمان خبر داد:لایروبی ۱۰۰ هکتار از فضای سبز جنگل قائم(عج) مدیرعامل سازمان…
Read Moreگلزار شهدا آماده برگزاری مراسم سالگرد شهادت سردار دلها مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرمان، از…
Read Moreمدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرمان خبر داد:آمادهسازی «گلزار شهدا» برای دومین سالگرد شهادت سردار دلها…
Read Moreجابهجایی موفقیتآمیز درختان در پروژههای عمرانی به شیوه قالببندی مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرمان، از…
Read Moreبرگزاری چهارمین کارگاه آموزشی فضای سبز مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرمان، از برگزاری چهارمین کارگاه…
Read Moreآموزش کارشناسان بخش نظارت سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرمان مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز…
Read Moreمدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرمان خبر داد: کاشت نهالهای فصلی در تمام پارکهای مناطق پنجگانه…
Read Moreمدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرمان خبر داد: تجهیز و بهسازی سرویسهای بهداشتی جنگل قائم(عج) مدیرعامل…
Read Moreمدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرمان خبر داد:کاشت بیش از یک میلیون و 500 هزار نهال…
Read Moreمدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرمان خبر داد: اجرای عملیات گسترده مبارزه با آفات در فضای…
Read Moreمهندس یدالله علیزاده
ما 123 مهمان و بدون عضو آنلاین داریم